اقلیم استان قزوین
استان قزوین در مختصات جغرافیایی ۴۸٫۷۶ تا ۵۰٫۸۳ درجه شرقی و ۳۵٫۶۱ تا ۳۶٫۷۵ درجه شمالی و با مساحتی حدود ۱۵۸۰۰ کیلومترمربع در حوزهٔ مرکزی ایران قرار گرفته است. این استان از شش شهرستان شامل قزوین، البرز، تاکستان، بوئین‌زهرا، آبیک و آوج تشکیل شده و در همسایگی استان‌های البرز، مازندران، گیلان، زنجان، همدان و مرکزی واقع شده است. ازآنجاکه استان قزوین در دو منطقه کوهستانی و دشت قرار گرفته است از لحاظ آب‌وهوایی در پهنهٔ اقلیمی نیمه‌خشک، خشک و سرد قرار می‌گیرد. ازاین‌رو به دلیل این شرایط طبیعی، عامل دما و بارش در استان، تابعی از تغییرات ارتفاع است.
بر اساس نقشه هم‌دمای سالانه استان، ارتفاعات شمال شرقی و شمالی استان و همچنین ارتفاعات آوج در جنوب استان دارای دمای کمتر با مقدار میانگین سالانه ۲ درجهٔ سانتی‌گراد بوده و بیشترین متوسط سالانه دما ۱۸ درجه سانتی‌گراد در مناطق کم‌ارتفاع شمال غربی پیرامون دریاچه سد سفیدرود است.
پرباران‌ترین نقاط استان دامنه‌های شمال شرقی در منطقه الموت و ارتفاعات جنوب غربی (آوج) است. خشک‌ترین مناطق نیز از بخش‌های جنوبی شهرستان تاکستان و به سمت جنوب شرقی و منطقه بوئین‌زهرا امتداد می‌یابد. همچنین در مناطق شمال غربی به‌واسطه کاهش ارتفاع در طارم سفلی روند بارش نیز روبه‌کاهش می‌گذارد.
منابع آبی استان قزوین
منابع آب سطحی
رودخانه‌های موجود در استان قزوین به دو حوضه اصلی کشور شامل خزر و شور می‌ریزند. دو رودخانه طالقان‌رود و الموت‌رود که در محدوده شیرکوه به‌هم‌پیوسته و شاهرود را به‌عنوان مهم‌ترین حوضه آبریز شمالی تشکیل می‌دهند، پس از طی مسیر حدوداً یک‌صد و ده‌کیلومتری به رودخانه قزل‌اوزن ملحق و دریاچه سفیدرود را شکل می‌دهند. رودخانه‌های خررود، ابهررود، حاجی‌عرب و رودخانه‌های شمال قزوین که از دامنه‌های جنوبی البرز سرچشمه می‌گیرند، وسیع‌ترین حوضهٔ آبریز استان است که تمامی دشت قزوین و بخش زیادی از نواحی کوهستانی جنوبی استان را در بر می‌گیرد و حوضهٔ آب‌گیر رود شور را تشکیل می‌دهند. مجموع طول رودخانه‌های دشت قزوین (رودخانه‌های شمالی، غربی و جنوبی امحا شده در دشت) حدوداً ۵۸۰ کیلومتر است؛ بنابراین در مجموع ۳۲٫۸ درصد از سطح استان در محدودهٔ حوضهٔ آبریز سفیدرود و ۶۷٫۲ درصد آن در محدودهٔ حوضهٔ آبریز دریاچه نمک قرار گرفته است.
منابع آب زیرزمینی
منابع آب زیرزمینی استان شامل منابع آب زیرزمینی آبخوان دشت قزوین، بخشی از دشت قیدار در منطقه آوج و سفره‌های بسیار کوچک محلی با پتانسیل‌های محدود در مناطق مختلف اعم از طارم سفلی، الموت و آوج است. رودخانه‌های دشت قزوین دارای حوضه‌های آبریز نسبتاً کوچکی هستند که در شمال، غرب و جنوب دشت قزوین جریان دارند. حدود ۳۲ حوضه کوچک به‌عنوان رودخانه‌های شمالی دشت قزوین شناخته شده که اغلب دارای جریان‌های دائمی و فصلی هستند.
دشت قزوین
محدودهٔ مرکزی و شرق استان را دشت قزوین با ۴۵۰ هزار هکتار تشکیل می‌دهد که یکی از بزرگ‌ترین آبخوان‌های آبرفتی کشور است و از رسوبات جریان‌های سطحی کوه‌های اطراف تغذیه می‌کند. دشت قزوین به لحاظ مختصات جغرافیایی در ۴۰٫۴۲ تا ۵۰٫۵۸ درجه شرقی و عرض ۳۵٫۴۲ تا ۳۶٫۴۲ درجه شمالی قرار دارد. ارتفاع دشت بین ۱۱۵۰ تا ۱۵۰۰ متر متغیر است، درحالی‌که در نواحی کوهستانی بین ۲۹۰۰ متر در شمال شرق به ۲۶۰۰ متر در جنوب دشت تغییر می‌کند. شیب عمومی دشت به‌طرف شرق بوده و در نواحی پای دامنه به ۳ درصد و در مجاورت باتلاق به کمتر از ۱ درصد می‌رسد. به دلیل همین شیب سطح آب‌های زیر زمینی در جنوب شرقی استان بالاتر از سایر نقاط است.
کشاورزی استان قزوین
استان قزوین هم اکنون با ۴۸۹ هزار هکتار اراضی کشاورزی و دارابودن کمتر از یک درصد از خاک کشور، بیش از ۳٫۵ درصد از تولید بخش کشاورزی کشور را به خود اختصاص داده و سالانه قادر به تولید ۴ میلیون تن محصولات باغی، زراعی و دامی است. این مهم بیانگر اهمیت استان بخصوص دشت قزوین به‌عنوان سومین دشت کشاورزی در کشور در ایجاد اشتغال و تأمین مواد غذایی است. اما باتوجه‌به آنچه از ویژگی‌های اقلیمی استان دررابطه‌با کاهش نزولات جوی و افزایش نسبی دما در مناطق جنوب و جنوب شرقی استان بیان شد، دشت قزوین با متغیرهای اساسی در نوع پوشش گیاهی، زمین‌های شوره‌زار، وزش بادهای قوی، کاهش رطوبت و افزایش تبخیر نسبی مواجه است. این تنوع آب‌وهوایی باعث تنوع در تولید محصولات باغی و زراعی نیز شده است. به‌طوری‌که در سرتاسر دشت کاشت گندم، جو، کلزا، یونجه، ذرت و صیفی‌جات به‌عنوان محصولات زراعی و خشکبار (پسته و گردو و بادام)، زیتون، گلابی، سیب و سایر محصولات سردرختی به‌عنوان محصولات باغی مرسوم است.
منابع:
- گزارش زمین‌شناسی و هیدرولوژی استان قزوین، ۱۳۸۷، سازمان آب منطقه‌ای استان قزوین.
- وبسایت آب منطقه‌ای قزوین https://www.qzrw.ir
- پرهیزکاری، ابوذر، مظفری، محمدمهدی، شوکت فدایی، محسن و محمودی، ابوالفضل (۱۳۹۴). کم‌آبیاری توام با کاهش آب در دسترس راهکاری برای حفاظت منابع آب در دشت قزوین، نشریه حفاظت منابع آب و خاک، (۱)۵، ۶۷-۸۰.
- محمدی، مسعود، قلعه‌نی، محمدمهدی، ابراهیمی، کیومرث (۱۳۹۰). تغییرات زمانی و مکانی کیفیت آب زیرزمینی دشت قزوین، مجله پژوهش آب ایران، (۱۱)۵، ۴۱، ۵۲.
- هدایتی دزفولی، اکرم، کاکاوند، رضا (۱۳۹۱). پهنه‌بندی اقلیمی استان قزوین، مجله نیوار، شماره ۷۷، ۵۹-۶۶.
- مردانی نجف‌آبادی، مصطفی، میرزایی، عباس (۱۳۹۸). ارزیابی اثر برنامه‌های سیاستی جهت دست‌یابی به هدف پایداری منابع آب دشت قزوین، مجله تحقیقات کشاورزی، (۱۱)۳، ۱۵۵- ۱۷۶.
